Başıboş, avare insanın hayatında şöyle veya böyle baskın olan maddi değerler ve doğru olmayan ölçütler vardır. Maddi toplumda mal, güç, güzellik ve zeka gibi ölçekler edinir.

Bunlar yanıltıcı değerlerdir ve insanî hakikatini, Rabbani çağrıyı, var oluş sırrını, var oluş amacını ve ebedi sonu kişiden gizler.

İnsan fani dünyadan ebedi ahirete doğru yola çıktığında şaşkına döner. Maddi değerler önüne çöker, doğru olmayan tüm ölçekler yok olur, sahte maskeler düşer, yanıltıcı perdeler açılır. Ta ki iş işten geçtikten sonra insan afallar. O zaman dünyadaki ameli, Rabbi’ni, Rabbinin gösterdiği yolu tanıması, bu yolda istikamet üzere olması doğrultusunda Allah’ın yarattığı varlıklara faydalı olan salih amellerinin boyutuna göre amelleri değerlendirilir.

Kişinin ahiret yolculuğunda şaşırıp kalmaması için Allah Teâlâ gücü yetene, maddi durumu müsait olana haccı farz kılmıştır ki bu ahiretten önce Allah’a yapılan bir yolculuktur. Belki de insanı ahiret yolculuğuna hazırlayan, son yolculuk için verilen etkili derslerden biridir.