امتحان: 

﴿ أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لا يُفْتَنُونَ * وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ ﴾

﴿ آیا مردم گمان کردند که بدون آزمایشی رها می‌شوند. و به يقين كسانى را كه پيش از اينان بودند آزموديم تا خدا آنان را كه راست گفته‏ اند معلوم دارد و دروغگويان را [نيز] معلوم دارد ﴾

[ عنكبوت: 1-2  ]

پنج حقیقت در مورد فقه امتحان: 

حقیقت نخست: آمادگی حقیقی برای ادای امانت.

حقیقت دوم: امتحان گناهان را برطرف می‌کند

(( الأنبياءُ، ثم الأمثلُ فالأمثلُ، يُبْتَلَى الرَّجُلُ على حَسْبِ دِينه، فإن كان دِينُهُ صُلْبا اشتَدَّ بلاؤه، وإن كان في دِينه رِقَّة على حَسبِ دِينه، فما يَبْرَحُ البلاءُ بالعبد حتى يتركَهُ يَمْشِي على الأرض وما عليه خطيئة  ))

(( پیامبران، سپس باتقواتران و باتقواتران، انسان بر اساس دین خود آزمایش می‌شود، اگر دین او قوی بود آزمایش او سخت می‌شود و اگر در دین او سستی بود بر اساس دینش آزمایش می‌شود، آزمایش بنده را رها نمی‌کند تا زمانی که بدون گناه روی زمین راه برود ))

[ ترمذی  ]

(( بیشترین امتحان را پیامبران، سپس صالحین می‌شوند. یکی از آنان با فقر امتحان می‌شد تا جایی که تنها یک عبا داشت که آن را می‌پوشید و مبتلا به شپش می‌شد تا او را می‌کشت و آنان با امتحان بسیار شادمان می‌شدند مانند یکی از شما که با عطا و بخشش خوشحال می‌شود ))

[ حاكم در مستدرک  ]

(( لقد كان من قبلكم ليمشط بأمشاط من الحديد ما دون عظمه من لحم أو عصب ما يصرفه ذلك عن دينه، وليتمنَّ الله هذا الأمر حتى يسير الراكب من صنعاء إلى حضرموت لا يخاف إلا الله  ))

(( به راستى كه امت‌های پیش از شما را با شانه‏هاى آهنين شانه مى‏كردند و گوشت و رگ را از استخوان جدا می کردند با اين حال آن‌ها را از آئينشان باز نمى‏داشت و خداوند این دین را کامل می کند تا آن‌جا كه شخص سواره از صنعا تا حضر موت به‏راحتى سير كند و در مسير خود جز از خداى عز و جل از كسى نمی‌ترسد ))

حقیقت سوم: فرایند جداسازی

﴿ وَلِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَمْحَقَ الْكَافِرِينَ ﴾

﴿ و تا خدا كسانى را كه ايمان آورده‏اند خالص گرداند و كافران را [به تدريج] نابود سازد ﴾

[ آل عمران: 141  ]

﴿ وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِين ﴾

﴿ به يقين كسانى را كه پيش از اينان بودند آزموديم تا خدا آنان را كه راست گفته‏‌اند معلوم دارد و دروغگويان را [نيز] معلوم دارد ﴾

[ عنكبوت: 2  ]

حقیقت چهارم: آشکار کردن آیات

﴿ مَا عَلِمْتُ لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرِي ﴾

﴿ من جز خويشتن براى شما خدايى نمى ‏شناسم ﴾

[ قصص: 38  ]

﴿ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى  ﴾

﴿ من پروردگار بلندمرتبه‌ی شما هستم ﴾

[ نازعات: 24  ]

﴿ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الْأَنْهَارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي ﴾

﴿ آيا پادشاهى مصر و اين نهرها كه از زير [كاخ‌هاى] من روان است از آن من نيست ﴾

[ زخرف: 51  ]

﴿  فَكُلّاً أَخَذْنَا بِذَنْبِهِ فَمِنْهُمْ مَنْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِ حَاصِباً وَمِنْهُمْ مَنْ أَخَذَتْهُ الصَّيْحَةُ وَمِنْهُمْ مَنْ خَسَفْنَا بِهِ الْأَرْضَ وَمِنْهُمْ مَنْ أَغْرَقْنَا وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ  ﴾

﴿ و هر يك [از ايشان] را به گناهش گرفتار [عذاب] كرديم. از آنان كسانى بودند كه بر [سر] ايشان بادى همراه با شن فرو فرستاديم و از آنان كسانى بودند كه فرياد [مرگبار] آن‌ها را فرو گرفت و برخى از آنان را در زمين فرو برديم و بعضى را غرق كرديم و [اين] خدا نبود كه بر ايشان ستم كرد بلكه خودشان بر خود ستم می‌کردند ﴾

[ عنكبوت: 40  ]

(( اتَّقِ دعوةَ المَظْلومِ، فإنَّهَا لَيْسَ بَيْنَهَا، وَبَينَ اللهِ حِجَابٌ ))

(( از دعای مظلوم بپرهیزید که میان آن و میان خداوند مانع و حجابی نیست ))

[ ترمذی ]

(( دعوةُ المَظْلُومِ، يَرْفَعُها اللهُ فوقَ الغَمَامِ، وتُفْتَحُ لها أَبْوَابُ السماء، ويقول الرَّبُّ: وعِزَّتي لأنصُرَنَّكِ وَلَو بَعدَ حِينٍ  ))

(( دعای مظلوم را خداوند بالاتر از ابرها می‌برد و درب‌های آسمان برایش باز می‌شود و خداوند می‌گوید: به عزتم سوگند که تو را یاری خواهم نمود حتی پس از مدتی ))

[ ابو داود وترمذي ]

حقیقت پنجم: عشق به خدا