سپاس خداوند جهانیان را و درود و سلام بر سرورمان محمد امین صلی الله علیه وسلم. بارخدایا تنها آنچه به ما آموختی را می دانیم و تو بسیار دانا و حکیم هستی. بار خدایا علمی را به ما بیاموز که ما را فایده رساند و ما را از آنچه به ما آموختی بهره مند ساز و علم ما را بیفزای و حق را به ما حق بنما و ما را توفیق پیروی از آن عنایت فرما و باطل را به ما باطل بنما و ما را توفیق پرهیز از آن عنایت فرما و ما را از زمره ی کسانی قرار بده که به سخن گوش فرامى‏ دهند و بهترين آن را پيروى مى كنند و با رحمت خود ما را از جمله ی بندگان صالح خود قرار بده.

حج سفر معنوی به سوی خدا:

 درسی دیگر از سلسله دروس حج را در خدمت شما هستیم. در درس اول از آداب سفر سخن گفتیم واینکه حج سفری معنوی به سوی خداست و اکنون به ارکان حج خواهیم پرداخت و بدین ترتیب به اصل مناسک حج می پردازیم.
برادران عزیز شما فقط به ارکان حجی را که ابوحنیفه وشافعی رحمة الله علیهما وضع نموده اند، اکتفا نکنید و هر حاجی باید ارکان وسنت ها وشروط را رعایت کند وبه جا آورد. ارکان حج از نظر ابوحنیفه رحمة الله علیه وقوف در عرفه و طواف افاضه است. فقط دو رکن ؛ و چیزی که امروزه دردناک است این است که بسیاری از حاجیان بدون انجام طواف افاضه به کشورهایشان باز می گردند.
 این شکل عبادت، عبادت عمر نام دارد و یک بار در عمر انجام می شود و یکی از بهترین عبادات است و حتما باید مناسک وامور و جزئیات مربوط به آن را بدانید. این امور نزد امام شافعی (رح)عبارت است از: احرام، وقوف در عرفه، طواف، سعی، تراشیدن سر یا کوتاه کردن موی آن، و ترتیب میان احرام، وقوف و طواف. اگر بگوییم: شافعی(رح) شش رکن و ابوحنیفه(رح) دو رکن بیان نموده اند چگونه باید میان آن ها تناسب برقرار نمود؟ چهار مورد متفاوت از نظر ابوحنیفه(رح) واجب است. همان طور که گفتم این مسائل اختلافی نفعی نمی رساند وناگزیر باید احرام ببندید، در عرفه بایستید، طواف کنید، سعی نمایید، سر بتراشید یا کوتاه کنید، و طواف افاضه انجام دهید. بنابر این الان به مو ضوع اصلی درس می پردازیم:

احرام در حج :

 اولین مورد احرام است. در حقیقت یکی از اشتباهات رایج میان برخی از حاجیان این است که فکر می کنند به محض بیرون آوردن لباس و پوشیدن لباس احرام دیگر احرام کامل شده است. اگر تصور کنیم که یک انسان وارد حمام شده و لباسش را درآورده وغسل نموده وسپس حوله ی حمام را برای خشک نمودن خود پوشیده باشد , آیا این احرام است؟ احرام این نیست. اساس احرام نیت حج و ورود به آن است؛ زیرا حج عبادتی بزرگ است. اگر حج را آغاز کردید باید آن را تمام کنید؛ چراکه خداوند می فرماید:

﴿ و براى خدا حج و عمره را به پايان رسانيد ﴾

[ سوره بقره : 196]

 این عبادت یکی از والاترین عبادات است و به مجرد آغاز باید آن را به پایان برسانید. وآنجا تلبیه خاصی دارد اما اگر یک حاجی به مشکلی حاد دچار شد مانند سال گذشته که بسیاری از مردم نتوانستند در عرفه بمانند در این صورت حکم آن چیست؟ بعد از اندکی به این موضوع می رسیم. پس احرام نیت حج و آغاز آن است. وتنها تعویض لباس وپوشیدن لنگ(ازار) وعبا نیست. چند نکته حائز اهمیت است. برخی از حاجیان از خانه ی خود احرام می بندند و این جایز است ولی من نصیحت می کنم این کار را نکنند؛ چراکه وقتی از خانه احرام بستید و به مشکل حادی(جدی) دچار شدید که نتوانستید به سفر بپردازید درحالی که احرام دارید تمام موارد ممنوعه ی حج بر شما واجب می شود. بنابراین تا سوار هواپیما نشدید، احرام نبندید. برخی از حاجیان احرام می بندند اما حج برایشان مقدور نمی شود و به خانه هایشان باز می گردند و فکر می کنند حج لغو شده واز آنان برداشته شده است وبنابراین با همسران خود مباشرت می کنند و یکی از گناهان کبیره ی حج را مرتکب می شوند؛ بنابراین تا مطمئن نشدید و بر هواپیما سوار نشد ید احرام نبندید. برخی از خلبانان نیز به مناسک حج بی اهمیت اند و حاجیان را از میقات آگاه نمی کنند بنابراین من توصیه می کنم نیم ساعت پس از پرواز هواپیما حتما احرام ببندید اما احرام صحیح یک ساعت پس از پرواز است.
اکنون درباره ی احرام از دمشق یا مدینه سخن می گوییم، تفاوتی ندارد. احرام میقات زمانی ومیقات مکانی دارد. میقات زمانی ماه شوال و ذوالقعده و ده شب از ذی الحجه است وپیش از این ماه ها احرام درست نیست و پس از آن هم نباید احرام بست؛ زیرا حج تما م شده است. اگر کسی پیش از این ماه ها احرام ببندد این حج او عمره محسوب می شود اما میقات مکانی بر اساس محل سکونت حاجیان متفاوت است.
 پیش از هر چیز باید گفت که ما حج آفاقی و حج مکی داریم. کسی که از شهر مکه است یا مقیم میان مکه وحدود میقات است او حاجی آفاقی نیست و احکام ويژه ای دارد اما ما همه حاجیان آفاقی هستیم یعنی خارج از حدود حرم زندگی می کنیم. میقات احرام حاجیان اهل مدینه چاه های علی است و میقات اهل شام یا مغرب و مصر جحفه ورابغ است و میقات اهل نجد قرن المنازل است و میقات اهل یمن یا تهامه يَلَملَم است و میقات عراقی ها ذات عرق می باشد. علما گفته اند: این میقات ها برای ساکنان این مناطق وکسانی است که از آن مسیر عبور می کنند. مثلا چینی ها اگر عراق بگذرند میقاتشان با میقات اهل عراق یکی است. و مغربی ها اگر از سمت شام به مکه آیند میقات آنان با میقات اهل شام یکی است.
یک اشتباه وجود دارد که ممکن است حاجیان به آن دچار شوند و آن زمانی است که تمام وسایل خود را در یک چمدان بزرگ جمع می کنند واحرامها را نیز با این وسایل می گذارند و زمانی که هواپیما پرواز می کند می گویند:احرام هایمان را بدهید و این امکان ندارد.اگر وارد منطقه ی حرام شدید و محرم نبودید باید قربانی کنید. اما اگر عمدی وارد این منطقه شدید دیگر به هیچ عنوان حج شما درست نیست. مثلا اگر یک ثروتمند بگوید: من دوست ندارم لباس احرام ببندم و وارد مکه شوم چه اشکالی دارد؟ می گویند: فلان چیز وفلان چیز بر تو واجب می شود. می گوید: من سه برابر آنچه می گویید را می پردازم! ما به این افراد می گوییم: اگر یک میلیارد هم بپردازی حج شما درست نیست! کسی که عمدا به اشتباه بپردازد حج او درست نیست. اما اگر کسی فراموش کند یا سهوا به اشتباه برود، باید قربانی کند. نکته ی مهم این است که لباس احرام را باید در ساک دستی و نه در چمدان وباربند هواپیما گذاشت.
 همان طور که اندکی پیش گفتم افراد غیر ساکن در محل حرم می توانند از همان کشور خود و از خانه وپیش از رسیدن به میقات احرام کنند .اما بهتر است از میقات احرام ببندند. واحتیاط این است که اندکی پیش از ورود به میقات این کار انجام شود مثلا دو سه سال پیش در حج بودم. غذا توزیع کردند. دستمال های خوشبو نیز پخش کردند. و خلبان به روی خود نیاورد که به حاجیان بگوید این دستمال ها قربانی را بر آنان واجب می کند! این را باید بگویم که برخی از خلبانان بی دین اند و چیزی از دین نمی دانند بنابراین بهتر است نیم ساعت پس از پرواز هواپیما احرام ببندید تا از اشتباه به دور باشید و ممکن است خلبانی یادش برود که این را یادآوری کند. پس اگر یک حاجی در بین حدود میقات و مکه مقیم بود باید از محل سکونت خود احرام ببندد اما اگر در مکه ساکن بود باید از خانه ی خود احرام بسته باشد.
یک حالت نیز وجود دارد و آن اینکه اگر حاجی از میقات گذشت و می خواست حج یا عمره به جا آورد و هنوز احرام نبسته باشد دو راه دارد؛ یا باز گردد به مقیات شهر خودش و یا اینکه قربانی کند.

آداب احرام :

 اما آداب احرام، مستحب است که حاجی هنگامی که قصد احرام دارد موارد زیر را انجام دهد:
نخست: غسل، حاجی باید غسل احرام کند. غسل احرام سنت است. حتی زنانی که حیض یا نفاس اند و همراه شوهران خود حج می کنند می توانند همه ی مناسک به جز طواف ونماز ؛ اعما ل دیگر,احرام ,تلبیه ووقوف در عرفه را انجام دهند. اما اگر حاجی برای غسل آب پیدا نکرد باید تیمم بزند وغسل با آب بهتر است.
از لوازم غسل تکمیل کردن نظافت با تراشیدن سر و کوتاه نمودن ناخن ها وکندن موهای زائد و کوتاه نمودن سبیل ها است یعنی نظافت باید کامل باشد از پاکیزه کردن موهای عانه گرفته تا زیر بغل و شستن سر با صابون و امثال آن که همه ی این ها سنت های احرام به شمار می روند. پس از این باید لباس های دوختنی و لباس هایی که سراسر بدن را پوشیده، در آورند. فرض کنیم اگر لباسی دوخته شده نیست اما سراسر بدن را می پوشاند جایز نیست اما حوله اگر نخ هایش خارج از آن دوخته شده باشد به شرطی شل باشد اشکالی ندارد اما زن می تواند هر لباسی را بپوشد بلکه هرچه لباس بیشتر بپوشد وبیشتر پوشیده باشد حج وی قوی تر خواهد بود.
 و نپوشیدن لباس هایی که برای احرام کننده ممنوع است و پوشیدن (ردائی)عبایی که حاجیان بر روی شانه می گذارند تا قسمت بالاتنه را بپوشاند. اینجا یک نکته وجود دارد: برخی از حاجیان این (رداء)عبا را در می آورند اما با وجود حاجیان وحاجیه ها در حضور یکدیگر آیا درست است که بالاتنه ی حاجی در مقابل زنان برهنه باشد؟! امیدوارم که برادران ما در والاترین سطح ادب واحترام باشند و به همین دلیل این (رداء)عبا روی شانه ها گذاشته می شود و می توانید آن را جمع کنید و بنابراین شانه ها و پشت و سینه با این مستور می شود.(إ زار) لنگ نیز لباسی است که حاجیان مرد عورت خودشان را از ناف تا زیر زانو ها می پوشند و بسیاری از افراد لنگ را پایین تر از ناف قرار می دهند و این بدان معناست که ناف او دیده می شود پس ناگزیر باید کمربند را بالاتر ازآن قراردهد تا ناف را بپوشاند و لنگ هم باید گشاد باشد تا حاجی بتواند چندین بار به دور خود بچرخد و خود را در آن بپیچد و بهتر است وقتی آن را به خود می پیچد میان پاهایش را باز کند چراکه اگر پاهایش بسته باشد و لنگ(إزار) را به خود بپیچد در هنگام حرکت راحت نخواهد بود. بنابراین لنگ(إزار) کوچک اصلا مناسب نیست؛ زیرا در حج چیزی زشت تر از دیده شدن عورت یک حاجی وجود ندارد. برادرانی که حج نکرده اند برایشان آسان نیست که لنگی (إزاری)را بدون لباس زیر بپوشند و ده روز محرم باقی بمانند. حفظ عورت در این ده روز از ادب والا و مراقبت زیاد است بنابراین باید سعی شود لنگ(إزار) بلند وپهن باشد به حدی که بتوان آن را بالای ناف قرار داد و از پایین نیز تا زیر زانو برسد و بتوان چندین دور آن را دور خود پیچید. در حج برخی از برادران را دیده ام که لنگ های نازک می خرند که وقتی آن را می شویند کوتاه می شود و باید به این امر توجه نمود. حاجی باید هنگام خرید لنگ (إزار)دقت کند که به حد لازم بلند وپهن باشد تا اگر آن را بشوید از اندازه ی لازم کوتاه تر نشود و بهتر این است که رنگ لنگ ها سفید باشد. رنگ های مختلف و زینت داده شده نیز وجود دارد اما این ها جلب توجه می کند.
حاجی باید کفش هایی بپوشد که انگشت ها وقوزک پاهای او در آن دیده شود. من براساس تجربه ام دمپایی زنوبیای چینی که بسیار نرم هست را توصیه می کنم. سنت این است که پشت پا و قوزک دیده شود و بند روی کفش باز باشد. مهمترین چیز در حج همین کفش هایی است که پوشیده می شود. اگر باعث ایجاد تاول، لک و حباب های پوستی والتهاب شود حج کیفیت لازم را برای آن شخص نخواهد داشت. پس انسان باید به کفش خود اهمیت دهد. در احرام می توانید بدن خود را خوشبو کنید اما اگر لنگ خود را خوشبو کردید احرامتان باطل می شود؛ زیرا بوی خوش در آن می ماند و از این گذشته وقتی شخصی احرام می بندد می تواند هر چقدر بخواهد غسل کند و بازگردد و دوباره لباس احرام را بپوشد.
 سپس دو رکعت سنت احرام را بخواند. بر روی صندلی هواپیما هم می توان دو رکعت را خواند. اما در راهرو هواپیما که مهمانداران رفت وآمد می کنند نماز به هیچ وجه درست نیست؛ زیرا قبله ی مسافر همان جهت وسیله اش می باشد یعنی جهت هواپیما رو به جلو قبله است. این نماز همانند نماز سنت سفر ادا می شود و سوره ی کافرون و اخلاص در آن خوانده می شود به شرط آنکه در اوقات مکروه نماز خوانده نشود و پس از آنکه حاجی دو رکعت احرام را در میقات یا در خانه اش خواند دردل خود نیت ورود به حج را می کند.
باید گفت که از نشانه های مقبولیت حج آغاز زیبای آن است. وقتی حاجی این جملات را می گوید: لبَّيك اللهمّ لبَيْك به عبادت حج وارد می شود و احساس شور وشوق می کند و تجلیاتی را درک می کند و شروع به گریه کرده و حج او با گفتن لبیک آغاز می شود. اما باید بگوید: نیت حج نمودم و بخاطر خداوند احرام آن را بستم: لَبَّيْك اللهم لبِّيْك ، لبِّيْك لا شريك لك لبَّيْك إنَّ الحمد والنِّعْمة لك والمُلك ، لا شريك لك .

حج مفرده، قران و تمتمع:

 در درس آینده از حج مفرده و قران و تمتع سخن خواهیم گفت. اگر نیت مفرده داشتید و نمی گویم بهتر است بلکه می گویم: ممکن است در نیت شما مفرده باشد و بهتر این است که نیت حج را بر زبان جاری سازید. و علماء گفته اند: اصل نیت است نه به گفتار زبانی ؛ بر فرض کسی نیت حج می کند و می گوید: نیت عمره دارم پس آن را برایم آسان کن! پس اصل آن است که در قلب آمده است و اعمال تنها به نیت ها بستگی دارد.
حاجیان همه می دانند که منظور از مفرده این است که فقط نیت حج نمایید و این بهترین چیز است. اگر روزهای عید گذشت می توانی به عمره بپردازید و کار پایان می یابد. افرادی هستند که به قصد عمره وارد میقات می شوند و طواف می کنند وسعی می نمایند وسر می تراشند و احرام خود باز می کنند و روزهای درازی را در مکه بصورت تمتع می مانند و لباس عادی خود را می پوشند و می خورند وخود را معطر می کنند و سرش را می تراشند و ناخن خود را می گیرند و مانند زمانی که در خانه اند هر کار دوست دارند می کنند و روز هشتم ذی الحجه نیت حج می کنند. حج این ها تمتع محسوب می شود و باید قربانی جریمه وجبران بدهند. قربانی تمتع قربانی جریمه وجبران است؛ زیرا نقص در حج به وجود آمده است وباید جبران شود. اما قربانی قران قربانی شکرانه است؛ چراکه خداوند که با عمره بر شما منت نهاده است و در روزهای حج محرم بوده اید و حج نموده و روزهای زیادی را محرم بوده اید و میان حج وعمره جمع نموده اید که در این صورت حج شما قران می باشد و باید قربانی شکرانه تقدیم نمایید اما بیشتر علماء و بیشتر اعضای هیئت های دینی آن را دو حج مفرد می دانند.
منظور از حج تمتع آن است که در ماه های حج از میقات احرام حج عمره ببندد و وقتی مناسک آن به پایان رسید احرام بگشاید ولباس خویش بپوشد تا زمانی که هنگامه ی حج فرا رسد و آنگاه از مکه احرام حج ببندد و در صورت تمتع نمودن یک گوسفند باید قربانی کند. در این باره من با کسانی هم عقیده ام که می گویند باید قربانیان به فقرای مسلمان سومالی و پاکستان هدیه شود که عبارت از خرید یک رسید به قیمت دویست وپنجاه ریال است. با هواپیمایی ويژه همان طور که در اخبار هم می بینید به این کشورهای فقیر برده می شود. در موضوع قربانی می توان نماینده و وکیل گرفت. در تمام مناطق مکه دفتر وکالت ترجیحی وجود دارد که شما می توانید نوع قربانی اعم از شکرانه، جریمه، یا کفاره را در رسید خود بنویسید وآنان خود متولیان این امر هستند. انسان باید زود به خرید این رسید بپردازد و از این گذشته خود کشور نسبت به هدر نرفتن این قربانی بسیار حساس است؛ زیرا در قدیم منی به علت لاشه های قربانیان بوی نامطبوعی گرفته بود که این مساله الحمدلله حل شد. کسی که تمتع می گزارد باید یک گوسفند قربانی کند و اگر توانایی نداشت سه روز از روزهای حج را روزه بگیرد و هفت روز دیگر را در منزل خود ونزد خانواده روزه بگیرد. قربانی و روزه به شروط زیر بر تمتع گزار واجب است:
 شرط نخست: وقتی قصد احرام حج نمود دیگر به سوی میقات کشور خود نرود واحرام ببندد. اگر کسی وارد میقات شود و عمره بگزارد و سپس به میقات خود باز گردد و حج بگزارد تمتع ادا نشده است اما اگر در مکه بماند و از مکه احرام ببندد تمتع را به جا آورده است.
شرط دوم: احرام عمره ی او در ماه های حج باشد یعنی اگر پیش از ماه شوال رفت واحرام نمود تمتع به حساب نمی آید و باید در ماه های حج برای عمره احرام ببندد و نکته ی دوم اینکه احرام او برای حج در همان سال عمره باشد و اهل مناطق پیرامون مسجدالحرام نباشد. اگر از کشورهای دیگر بود وحج وعمره در یک سال بود و در ماه های حج عمره را ادا نمود و به میقات باز نگشت تا برای حج دوباره احرام ببندد، قربانی بر او واجب می شود و اگر توانایی قربانی نداشته باشد سه روز از روزهای حج را روزه بگیرد و وقتی به خانه بازگشت باید هفت روز دیگر روزه بگیرد.
اما در قران باید برای حج وعمره با هم احرام ببندد و یک طواف و یک سعی و یک بار تراشیدن سر را انجام دهد و با این کارها اعمال حج وعمره با هم ادا می شود؛ زیرا مناسک عمره بخشی از مناسک حج است و وباید مانند تمتع، قربانی نیز بکند به شرط آن که به میقات بازنگردد و از ساکنان مسجدالحرام باشد. پس انسان در انتخاب قران، افراد، وتمتع مختار است. در قران مناسک با هم انجام می شود و در تمتع جدا از هم و در افراد فقط حج ادا می شود و عمره پس از روزهای عید قربانی انجام می گیرد.
و جنبه ی چهارم که من آن را نیز ترجیح می دهم اطلاق نام دارد و آن عبارت است از اینکه شخصی بدون تعیین، نیت احرام نماید و در این جا او آزاد است.

بسیار لبیک گفتن:

 لبیک گفتن یک سنت است. و مستحب است همانطورکه در حدیث پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم وارد شده باشد: سه بار لَبَّيْك اللهم لبِّيْك ، لبِّيْك لا شريك لك لبَّيْك ، إنَّ الحمد والنِّعْمة لك والمُلك ، لا شريك لك گفته شود و سپس با صدای آهسته درودهای ابراهیمی را بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرستد و سپس بگوید: اللهمّ إني أسألك رضاك والجنَّة ، وأعوذ بك من سَخَطِك والنار و پس از آن برای خود و والدینش و هر کس دوست دارد دعا کند و به هر حال مستحب است که لبیک بسیار گفته شود و در هر تغییر حالت و در ملاقات دوستان و در فرا رسیدن شب و رفتن روز و در مسجد الحرام و در مسجد الخیف و سایر مساجد لبیک گوید و صدای خود را - نه بیش از حد- بلند کند به شرط آنکه مزاحم نمازگزاران یا تلاوت کنندگان و یا خوابیدگان نشود. در هنگام طواف و سعی نباید لبیک گفت؛ زیرا طواف وسعی اذکار مخصوص خود را دارد و زن هم نباید در لبیک گفتن صدای خود را بالا برد و این یکی از اشکالات حاجیان زن می باشد.
و نباید به کسی که لبیک می گوید سلام نمود؛ زیرا او در حال ذکر است اما اگر کسی سلام کرد باید پاسخ او را داد. و اگر حاجی از پدیده های دنیایی اعم از راه ها، ساختمان ها، خودروها، وسایل تهویه یا سوپرمارکت ها خوشش آمد باید بگوید: لبیک همانا که زندگی واقعی زندگی آخرت است.
زمان لبیک گفتن از هنگام احرام بستن آغاز می شود و در صبح روز عید هنگام آغاز رمی جمرات عقبه به پایان می رسد و پس از آن دیگر لبیک گفته نمی شود.

موارد جایز برای حاجی یا عمره گزاری که احرام بسته در هنگام ترس از بیماری یا دشمن:

 یک حالت ويژه وجود دارد؛ و آن زمانی است که اگر جسم شخصی دچار برخی از عارضه ها باشد وممکن است درحج بیمار شود؛ خداوند از فضل وکرمی که به حاجیان دارد آنها را از بیماریهایی که در طول اقامتشان از آن رنج می برند در امان نگه می دارد؛ اما از باب احتیاط کسی که برای حج یا عمره احرام بسته جایز است در صورت ترس از بیماری یا دشمن یا اتمام توشه یا هر مانعی که ادامه حج را برایش مشکل کند درهنگام احرام بستن با خودش شرط بگذارد که در هنگام ایجاد مانع با قربانی کردن ویا بدون قربانی از احرام بیرون میشوم به این شکل بگوید: نیت حج نمودم و بخاطر خداوند در آن احرام بستم. خداوندا به حج تو لبیک می گویم و هر گاه به مشکلی که مرا از اتمام آن باز دارد احرام خود را می شکنم. این سخن در صورت ایجاد مانع ناخواسته میان شما وپایان حج، حج شما را مقبول واقع می کند و با خبر شده ام که عربستان قانونی گذاشته که فقط یک ونیم میلیون نفر می توانند همزمان حج کنند و این تعداد به راحتی کامل می توانند حج خویش را ادا کنند اما چهار میلیون منطقی نیست!! مانند پارسال. هم چنین حاجی می تواند با خودش در هنگام برخورد با مانع شرط بگذارد که حجش را تبدیل به عمره نماید و این عمره بخشی از عمره ی اسلام به شمار می رود؛ زیراخداوند می فرماید:

﴿ و حج وعمره را برای الله به پایان برید ﴾

[ سوره بقره : 196]

 پس عمره اجتناب ناپذیر است وا ین غیر از حج است.

مواردی که محرم نباید انجام دهد:

 مواردی که انجام آن توسط محرم جایز نیست عبارتند از: لباس به نسبت مرد؛ لباس دوخته شده متعارف وتمام بدن ویا بخشی از آنرا بپوشاند و هم چنین نباید سرش را با چیزی که ساتر است، بپوشاند و از نظر شوافع استفاده از چتر مکروه است ولی احناف آن را بدون کراهیت جایز می دانند اما اکنون استفاده از چتر واجب است؛ زیرا در رفت وآمدهای انسان در مکه ومدینه احتمال آفتابزدگی وجود دارد وخداوند می فرماید:

﴿ و خود را با دست خودتان به هلاکت نیندازید ﴾

[ سوره بقره : 195]

 اما کسی که حوله یا لنگ خود را گم کرده باشد می تواند روپوشی (عبایی )بر روی خود بیندازد گرچه دوخته شده باشد اما بشرطی بطور متعارف تمام بدن را نپوشاند. اما اگر هنگام خواب روپوش یا رو اندازی را روی خود انداخت این اشکالی ندارد والبته شما نه نیاز به روپوش دارید ونه نیاز به روانداز وبلکه نیاز به کولر دارید. محرم می تواند کمربندی به دور خود ببندد و انگشتر به انگشت کند و عینک وساعت استفاده کند و از نظر شوافع می تواند ازار را از دو طرف گره بزند و نیز می تواند آن را با سنجاق جمع کند. طبعا ما از ازار سخن می گوییم و نه از رداء وعبا؛ چراکه ازار پایین تنه و رداء بالاتنه را می پوشاند.
هم چنین محرم می تواند نخ یا بند یا رزینی را در ازار خود تعبیه کند تا ازار را در میان تنه اش سفت کرده وببندد ولی نباید آن را از دو طرف بدوزد. اما زن می تواند هر چه بخواهد بپوشد. مانند حالت های غیر حج که لباس می پوشد. مساله ی چهره ی زن در ارتباط با نقاب به عادت او در منطقه ی خودش باز می گردد اگر در منطقه وکشور خودش نقاب می زده در اینجا بهتر است استفاده کند و در حج روشی برای پوشاندن چهره ی زن وجود دارد به این ترتیب که یک یک محافظ کوچک را بر روی سرش بگذارد وسپس روبند را از آن آویزان کند تا به صورتش برخورد نکند و این کار مشروع است. و من خودم پوشاندن چهره به این شکل را ترجیح می دهم که یک محافظ پلاستیکی کوچکی را بر روی سر بگذارد و سپس روبند را از آن آویزان کند چه در حج و چه در غیر حج چهره همان چهره است ودلیل آن این است:
«سواران از پیش ما میگذشتند و ما به همراهی حضرت رسول الله صلی الله علیه و سلم درحا ل احرام بودیم، وقتی که از نزد ما رد میشدند، هر یک از ما چادرش را از سرش برویش پایین میانداخت و وقتی که از ما میگذشتند نقاب از چهره برمیگرفتیمپس اگر زن نگران دیده شدن چهره اش باشد می تواند آن را با روبندی که پیش تر هم گفتیم، بپوشد و از نظر احناف می تواند دستکش هم بپوشد اما شوافع این را جایز نمی دانند. اگر مرد مجبور به پوشاندن سرش برای مداوا شده باشد یا زن مجبور به پوشاندن تمام چهره اش شد این برایشان جایز است اما فدیه بر آنان واجب می شود.
 محرم نباید بدن یا لباس یا بستر خود را معطر به عطر کند اما اگر خوش بو باشد و لی رائحه ی میوه مانند سیب وپرتقال نباشد، اشکالی ندارد. اما کسی که احرام بسته نباید انواع کرم ها وامثال آن را استفاده کند که این ها همه حرام است. روغن هایی که معطر نیستند مانند روغن گیاهی وحیوانی را به جز در سر وریش که جایز نیست، در بقیه ی موارد می توان به کار برد. عادت در قدیم بر این بوده که موها را چرب می کرده اند. استفاده از سرمه ی خوشبو کننده و خوردن غذای معطر مانند برخی از شیرینی جات حرام است.
بوییدن گل نزد شوافع نوعی عطر به حساب می آید و از نظر احناف مکروه است و اگر وارد مغازه ی عطاری شدید به قصد اینکه یک بو را استشمام کنید این کار مکروه است. کسی که یادش برود، و نادان و کسی که اشتباه کند و کسی که به قصد خود را معطر نمایند در این صورت همه در وجوب کفاره برابر اند اما کسی که فراموش کرده از نظر خداوند محاسبه نمی شود و نادان بر حسب نادانی اش محاسبه می گردد و کسی که اشتباه نموده به همین منوال خواهد بود اما کسی که عمدا این کار را کرده باشد براساس قصد عمدی اش مجازات می گردد اما از لحاظ وجوب کفاره همگی شامل آن می شوند.
از این گذشته انسان باید غذا ونوشیدنی و وسایل ارتباطی را به اندازه ی نیاز وحداقل استفاده کند و زیاده روی نکند. کندن مو، تراشیدن آن و یا سوختن آن یا بریدن آن در هر قسمت از بدن حرام است وچیدن ناخن یا بخشی از آن نیز حرام است و اگر کسی این کار را انجام دهد گناه ونافرمانی مرتکب شده است و فدیه بر او واجب می شود. انسان با گذاشتن ناخن در دهان آرام نمی گیرد و مهم این است که به این نکات توجه کند. تراشیدن از کوتاه کردن اولی تر است و اگر بداند که موهایش سست است و هر گاه شانه می زند بریزد نباید دست به موهایش بزند اما اگر در حالت عادی موهایش بریزد اشکالی ندارد.

((و از ابوبکر صدیق روایت است که از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم پرسیده شد کدام حج بهتر است؟ فرمود: فریاد بلند کردن و قربانی کردن در راه خدا ))

[ ترمذي از ابي بكر رضي الله عنه ]

 اگر چه چهره ژولیده است اما حج دقیق تر انجام می شود. خوش تیپی را بگذارید برای زمانی که به خانه برگشتید. اما در حج فریاد بلند کردن و قربانی کردن در راه خدا وجود دارد. در همین رابطه شنیدیم که خمیردندان کریستال به گوشت خوک آلوده است و برخی از برادران ما را از این امر آگاه نمودند.
برکسی که در احرام است ؛حرام است که کسی را به عقد کسی در آورد یا خودش ازدواج کند و هر عقد نکاحی که ولی یا شوهر یا همسر در احرام باشند، باطل است ولی محرم(احرام شونده) می تواند در ازدواج غیرمحرم به عنوان شاهد باشد. خداوند می فرماید:

﴿ حج در ماههاى معينى است پس هر كس در اين [ماه]ها حج را [برخود] واجب گرداند [بداند كه] در اثناى حج همبسترى و گناه و جدال [روا] نيست ﴾

[ سوره بقره : 197]

 جماع و مقدمات آن نیز در این گروه قرار می گیرد. شکار حیوانات خشکی، وحشی، حلال، اهلی یا غیر اهلی، در تصرف یا غیر متصرف همه بر محرم حرام است. و اگر هر کدام از این اعمال را انجام دهد کفاره بر او واجب می شود. اگر شکار در تصرف کسی بود باید قیمت آن را نیز به صاحبش بپردازد و شکار آبزیان حرام نیست ولی شکار پرندگان حرام است. هم چنین همکاری در امور شکارهای حرام بر محرم حرام است. محرم می تواند با صابون غیر معطر غسل کند . تمام این موارد مربوط به احرام بود. در درس آینده ان شاء الله در باره ی ورود به مکه –خداوند بر شرف وعزت آن بیفزاید- سخن خواهیم گفت.