Saygıdeğer Hocam Dr. Muhammed Ratıb en-Nablusi
Allah’ın selamı, rahmeti ve bereketi üzerinize olsun.
Kuran’ı Kerim’i ezberlemek için en güzel yol, en uygun yöntem, en tercih edilen usül nedir?
Allah sizden razı olsun.
Rahman ve Rahim Olan Allah’ın Adıyla, Salât ve Selam dürüst ve sözünün eri olan Hz. Muhammed (s.a.v.)’in üzerine olsun. Şöyle ki;
Kıymetli kardeşim,
Allah’ın selamı, rahmeti ve bereketi üzerinize olsun.
Sorunuzun cevabı şu şekildedir:
Kuran’ın Ezberlenmesi:
Kuran’ı ezberlemek, hafızlık yapmak büyük bir şereftir. Nasıl olmasın, Allah Teala buyuruyor ki:
﴾ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا ﴿
﴾ Sonra biz, o kitabı kullarımızdan seçtiğimiz kimselere (Muhammed’in ümmetine) miras olarak verdik. ﴿
Yine Cenab-ı Hak buyuruyor ki:
﴾ بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ ﴿
[ سورة العنكبوت الآية: 49 ]
﴾ Hayır! O (Kur’an), bilgiye mazhar kılınmış olanların sıkıntıya düşmeden anlayabilecekleri apaçık âyetlerdir. ﴿
Nasıl olmasın? Rasulullah (s.a.v.) ashabını Kuran ile mukayese eder, şöyle buyururdu:
(( ليؤمَّكم أكثرُكم قرآنا ))
[ البخاري عن علي رضي الله عنه ]
(( Kuran’ı en iyi ve düzgün bilen imamlık yapsın ))
[ Buhari Hz. Ali’den nakletmiştir ]
Rasulullah (s.a.v.) savaşlarda Kuran’ı en çok ezberlemiş olanlara sancağı verirdi. Allah’ın izni ile Kuran’ı ezberleme ile ilgili kaide ve kurallar şunlardır:
Allah’ın izni ile Kuran’ı ezberlemek için belirlenen kurallar:
İlk Kural: İhlâs ve Samimiyet
Allah Teala şöyle buyuruyor:
﴾ قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّينَ ﴿
﴾ De ki: “Kuşkusuz bana, kendisine içten bir inanç ve bağlılık göstererek Allah’a ibadet etmem emredildi. ﴿
Rasulullah (s.a.v.)’in şu hadisi bize yeter:
رجلٌ تَعَلَّمَ العِلْمَ وَعَلَّمَهُ، وقرأَ القرآن، فَأُتيَ به، فعرَّفهُ نِعَمَهُ فَعرفَهَا، قال: فما عملتَ فيها ؟ قال: تَعلَّمْتُ العِلْمَ وعلَّمْتُهُ، وقرأْتُ فيكَ القرآنَ، قال: كذبتَ، ولكنكَ تعلَّمْتَ [ العلم ] ليقال: عالمٌ، وقرأتَ [ القرآن ] ليقال: [ هو ] قارئ، فقد قيل، ثُمَّ أُمِرَ به، فَسُحِبَ على وجهه، حتى أُلقيَ في النَّارِ
[ أخرجه مسلم والترمذي والنسائي ]
(( Kıyamet günü ilk hesaba çekilecek üç kişiden biri ilim öğrenmiş, öğretmiş ve Kur‘an okumuş bir kişi huzura getirilir. Allah ona da verdiği nimetleri hatırlatır. O da hatırlar ve itiraf eder. Ona da: “Peki, bu nimetlere karşılık ne yaptın?”diye sorar. “ İlim öğrendim, öğrettim ve senin rızân için Kur'an okudum,” cevabını verir. “Yalan söylüyorsun. Sen "âlim" desinler diye ilim öğrendin, "ne güzel okuyor" desinler diye Kur'an okudun. Bunlar da senin hakkında söylendi” buyurur. Sonra emr olunur o da yüzüstü cehenneme atılır. ))
[ Müslim, Tirmizi, Nesai ]
Ama ihlas ile tüm engeller aşılır ve mümin kalbinde büyük bir mutluluk hisseder.
İkinci Kural: Ezberlediklerini amele uygulayıp günahları terk etmek.
Abdullah b. Mesud’dan şöyle nakledilir:
(( إِنِّي لَأَحْسَبُ الرَّجُلَ يَنْسَى الْعِلْمَ كَانَ يَعْلَمُهُ لِلْخَطِيئَةِ كَانَ يَعْمَلُهَا ))
(( Kişinin kendisine öğretilen ilmi işlediği günahlardan dolayı unuttuğunu düşünürüm. ))
Günahlar çeşit çeşittir. Mesela yalan, gıybet gibi dil ile işlenen günahlar, haram dinlemek gibi kulakla yapılanlardan haram yemeye kadar gider…
Üçüncü Kural: Allah Teala’ya sığınmak
O’ndan yardım istemek ki Rabbimiz her zorluğu kolaylaştırır. Buyuruyor ki:
﴾ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ﴿
[ سورة الفاتحة الآية: 5 ]
﴾ Yalnız sana ibadet eder yalnız senden yardım dileriz. ﴿
Yani Rabbim, sana itaat etme konusunda senden yardım isterim.
Dördüncü Kural: Kuran ezberi yapmak için güçlü bir motivasyon ve samimi bir istek
Bu Allah’ın rızasını hem dünyada hem de ahirette istemektir.
Beşinci Kural: Allah Teala ve Kuran’ı Kerim’e muhabbet beslemek
Onları insanlara özellikle de hafıza sevdirmek. Zira insan sevdiğinin sözlerini ezberler ve durmadan tekrar eder. Aynı şekilde her şeyi aşırı sevmekten ve Allah’tan uzaklaştıran şeylere sevgi beslemekten kaçınır.
Altıncı Kural: Kuran’ı mescitlerde hocalara okumak.
Bu kural işinin ehli olan kurra hafızlardan evde Kuran dinlemeye ek olarak yapılmalıdır. Çünkü kıraatin düzeltilmesi öncelikle yapılması gereken bir şeydir zira hatalı ezberlenen ayet ve surelerin düzeltilmesi çok zordur.
Yedinci Kural: Hafızlık için bir ilim halkasına girme zorunluluğu:
Bir hoca ile kurulan kuvvetli ilişki sevgi ve saygıya dayalıdır.
Sekizinci Kural: Hafızlık için uygun bir zaman seçmek:
Küçüklükte yapılan hafızlık için Rasulullah (s.a.v) şöyle buyuruyor:
(( من تعلم القرآن وهو فتى خلطه الله بلحمه و دمه ))
(( Çocukluğunda Kuran’ı ezberleyen kişinin Allah onu etine ve kanına kadar karıştırır. ))
b. Günün Saatlerine Göre;
Ezber için en güzel vakitler, imsak vakitleri, sabah namazından güneşin doğuşuna kadar olan vakitlerdir. Allah Teala şöyle buyuruyor:
﴾ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُوداً ﴿
[سورة الإسراء الآية: 78 ]
﴾ Çünkü sabah namazı şahitlidir. ﴿
Dokuzuncu Kural: Hafızlık için mekan belirlemek:
Bunun için en uygun yer mescittir. Çünkü insan mescitte kalbinin üç menfezini haram ve günahlara karşı kapatır; onlar göz, kulak ve dildir. Mescitlerde rahmet iner ve melekler zikir halkaları oluştururlar. (Onların içinde hafızlık için kurulan halkalar da vardır.) Ayrıca iyi bir öğrenci her yerde Kuran ezberlemek için daima azimlidir.
Onuncu Kural: Kuran’ı yüksek sesle kendi kendine okumak:
Ezberlenen ayetler hafızalarda yer eder. (Ses ne kadar kötü olursa olsun) Rasulullah (s.a.v.) hepimizi Kuran’ı Kerim’i okumaya teşvik etmiş ve şöyle buyurmuştur:
(( ليس منا مَنْ لم يتَغَنَّ بالقُرآنِ ))
[ أخرجه البخاري ومسلم وأبو داود والنسائي ]
(( Kurân ile güzel teğannî etmeyen bizden değildir. ))
[ Buhari, Müslim, Ebu Davut ve Nesai ]
On birinci Kural: Mushafın bir baskısı ile sınırlanmak
Hafızın bir mushafı olmalıdır.
Çünkü hafıza her bir ezberi bir resim olarak algılar ve ezber esnasında ayetlere bir resim olarak odaklanır. Ayetlerin yeri zihinde yer edinir. Böylece size bir ayet sorulduğunda bu odak noktası sizin ayetin sayfadaki yerini hatırlamanıza yardım eder. Sayfalar arasında bağlantı kurmak çok önemlidir. Aksi takdirde ezberler kaybolacaktır.
On ikinci Kural: Bağlantı Kurma
Bu bağlantı kurma işlemi metinler arasında tutarlı ezbere yol açar ve çeşitleri vardır:
a. Ayetlerin sonları arasında bağlantı kurma:
Bu ilk merkezi odaklı ezbere dayanır.
b. Sayfa başları arasında bağlantı kurma:
Bu da ezber tamamlandıktan sonra her cüzün sayfa başlarının zihinde yerleşmesini sağlar.
c. Ezberi sayfa sonunda bitirmemek:
Bir sonraki sayfadan bir satır ezberlemeden ezber bitirilmemelidir. Böylece zihinde iki sayfa arasında bir bağlantı kurulur.
On üçüncü Kural: Düzenli olarak her gün ezber yapmak:
Bu kesintili olarak ara ara ezberlemekten daha iyidir ve Allah katında az da olsa devamlı olan iş daha sevimlidir.
On dördüncü Kural: Tekrar İşlemi:
Yeni ezberleri korumak. Bu iki şekilde olur:
a. Mesela her gece uyuman önce sessiz bir şekilde ezberlenenleri tekrar etmek
b. Yüksek ses ile ezberleri tekrarlamak ki bu daha sağlam bir metottur.
On beşinci Kural: Ezberi sağlamlaştırmak için düzenli olarak tekrar ve kontrol yapmak:
Bu çaba ve sabır gerektirir. Bunun için çok usul vardır bazıları altılı, bazıları yedili olarak gider ama en güzeli sıralı olarak gitmektir. Yani hafız eski ezberi ile yeni ezberi arasında bağ kurar. Böylece yeni ezber parçasını eski parçalarla karıştırmayız, bunların hepsi bir program dahilinde hocaların gözetiminde ilerler. Beş vakit namazlarda ezberleri tekrar etmek ki bu kıraat için en hayırlı olanıdır. Çünkü onda bereket ve hayır vardır. Gizli okuma yapılan namazlarda bile tekrar mevcut ezberlere dikkat eder. Eğer günlük beş vakit namazda gözden geçirme yapılırsa o ayetler hem zihinde hem de kalpte güzelce yer edinecektir.
On altıncı Kural: Yavaş ve sakin bir şekilde odaklanarak ezber yapmak:
Telaşla hızlı bir şekilde ezberlemekten daha iyidir
On yedinci kural: Benzerliklere odaklanmak
Bu, kafa karışıklığını giderir ve ezberlemede güç ve sebat sağlar.
On sekizinci kural: Kapsamlı bir anlama
Ayetlerin bütüncül bir şekilde ezberlenmesine yol açar ve bu bir kurra hafız için en uygun olandır.
On dokuzuncu kural: Boş vakitlerden faydalanmak
Özellikle yürürken, otobüse binerken kayıt cihazı taşımak veya yanında mushaf taşımak.
Yirminci kural: Pratik ipuçları
a. Özel bir mushaf edinmek
Özel bir kuran alıp üzerine notlar almak, benzer ve hatalı yerleri işaretleyip şahsi notlar tutmak.
Hafız kardeşlerimizin katıldığı yarışma ve müsabakalara katılmak. Tercihen komşulardan veya aynı mahallede oturan öğrencilerle rekabet edin. Çünkü ilim iki kişi arasında rekabet halinde sürekli gelişir.
c. Uyumadan önce Kuran dinlemek:
Kayıt cihazından uyku öncesinde kuran dinlemek
Sesini kaydederek Kuran ezberlemek harf ve mahreç hatalarını görmeye yarar.
e. Özel kayıtlar oluşturmak:
Öğrencinin başarısını takip ettiği, ezber ve tekrar günlerinin, eksiklik yapılan günlerin ve surelerin ezberlenme sürelerinin kaydedildiği özel bir defter oluşturmak
Allah Teala’dan bizi Kuran’ı öğrenip amel edenlerden kılmasını, kelamını ezberlediği halde sınırları aşanlardan kılmamasını niyaz ederiz. O (c.c.) her şeyi işiten ve dualara icabet edendir.
