Saygıdeğer Hocam Dr. Muhammed Ratıb en-Nablusi

Allah’ın selamı, rahmeti ve bereketi üzerinize olsun.

Babam Şam’daki Cuma çarşısında dükkânı olan dedemle birlikte çalışıyordu. Dükkân Şeyh Muhyiddin Güney Teşkilatı hisseleri karşılığında istimlâk edildi.  Dedem yirmi yıl önce vefat ettiğinde mirasçılar mirası paylaşmak için bu hisseleri sattılar. Babam ise kardeşlerinin onayıyla dükkanı kullanmaya devam ediyor. Tüm mirasçılar adına düzenlenmiş kira sözleşmesi ile  Şam valiliğine kira ödüyor. Son bir senedir babam hastalandı ve artık evde çıkamıyor. Ben de mağazadaki malları boşaltmaya ve mağazada tüm mirasçılar adına tasarrufta bulunması için anahtarı amcama vermeye karar verdim.  Amcam dükkânı teslim etmeyi teklif etti. Müşteriler dükkâna bir milyon dört yüz bin Suriye lirası tutarında gelir bırakmıştı. Ben de caiz olmadığını düşünerek ve babamın dükkânı uzun süre kullanmasının bedelini tazmin etmeyi istediğimden babamın bu paradan payını almaması gerektiğine karar verdim. Babam ise bu parayı alıp geleceğini kurması için bekâr kız kardeşime vermeyi istiyor. Buna ek olarak mirasçılar babamın payını paylaşmayı reddediyorlar. 

Sorum şu; Mirastan feragat etmek helal midir, haram mıdır?

Eğer haramsa bu parayı ne yapmalıyız? Onu sadaka mahiyetinde kız kardeşime verebilir miyiz? Babam kız kardeşimin ihtiyaçlarını karşılayamıyor, onun da imkânı yok. Anneme, babama ve kız kardeşime ben bakıyorum.

Allah sizden razı olsun.

Rahman ve Rahim Olan Allah’ın Adıyla, Salât ve Selam dürüst ve sözünün eri olan Hz. Muhammed (s.a.v.)’in üzerine olsun. Şöyle ki;

Kıymetli kardeşim,

Allah’ın selamı, rahmeti ve bereketi üzerinize olsun.

Sorunuzun cevabı şu şekildedir:

Mirastan feragat etme konusu, üzerinde çok fazla ihtilaf olan, çok konuşulmuş bir konudur. Umumu’l-Belva yani çok yaygın olan fıkhi konulardan olması ve çevre baskısı olması da bunu arttırmıştır. Bu konuda kesin kabul edilen özel bir nass yoktur. Bu sebeple genel hükümler ışığında konu tartışılır. Allah Teala şöyle buyuruyor:

Bir mal kişiler arasında ancak arz mukabilinde veya kiralama gibi menfaat yoluyla hareket eder. Mal hayali ya da insanın elinde olmayan manevi bir şey karşılığında alınır ya da verilir. (Dükkanın itibarı, ticari konumu gibi). Burada haramlığın bir yönü vardır. Çünkü mirastan feragat etmek haksız yere para almaya veya karşılıksız alınmasına dönüşebilir. Bu Rasulullah (s.a.v.)’in şöyle dikkat çektiği bir konudur: “Bir kimse ağaçlarındaki meyveleri satarsa ve o meyveler bir afetle yok olursa, mümin kardeşinden parasını almasın... Böylesi bir durumda biriniz Müslüman kardeşinden aldığı parayı neyin karşılığında yiyecektir?" Diğer bir rivayette Efendimiz şöyle buyuruyor: “Allah meyvenin yetişmesine mani olacak olsa, kardeşinden aldığın parayı nasıl helal addedeceksin?” Az önce bahsettiğim gibi bir konuda çok söz söylendiyse ve bunlar çok farklıysa en azından kapalı ve şüpheli şeylerden kaçınmamız gerekir. Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyuruyor: “Kim şüphelilerden korunursa dini ve ırzını (şahsiyetini) korumuş olur. Kim de şüpheli şeylere düşerse harama düşer.” Diğer bir hadiste de “Haramla aranıza helalden bir sütre (engel) koyun. Kim bunu yaparsa dinini ve iffetini korumuş olur." Buyrulur. 

Eğer bu paranın haram olduğuna inanıyorsanız almanız ve birine vermeniz helal olmaz. En doğrusunu Allah bilir.

Buna izin verenler de vardır. Siz fıkıh kitaplarına yönelin. Takvalı olanlar tedbirlerini alırlar. 

Dr. Muhammed Ratıb en-Nablusi